‘Wij associëren chaos met ongemak. Want we raken dan grip kwijt. Klopt. En het zal ook ongemakkelijk worden. Alleen al het zwaarder maken van onze elektriciteitsnetten kost honderd miljard euro. Wie krijgen daarvan de rekening? Wij allemaal. Dat raakt de koopkracht en die staat al onder druk. Zo hobbelen we van de ene crisis naar de andere.’

Advocaat Roger Cox gaat door

‘Gaan we de opwarming onder de 1,5 graden houden? Nee. De CO2-uitstoot stijgt nog steeds. Wat wordt het wel? Het verschil tussen 2 en 2,5 graad opwarming is immens. Wij moeten knokken tegen elke tiende graad opwarming.

Op het Malieveld voeren jongeren klimaatacties. Advocaat Roger Cox deed de Urgenda-zaak tegen de staat. Daarna de Shell-zaak voor Milieudefensie. Allebei gewonnen. Dat nieuws ging de wereld over. En beide zaken kregen navolging in allerlei landen. Intussen heeft Cox voor Nederland een lijst met veertig andere bedrijven die hij wil aanpakken. Jouw werkgever kan de volgende zijn. Typisch symptomen van chaos.’

Twintig wetten slopen

‘We veranderen vaak pas na een crisis. Dus crises hebben we hard nodig. De komende tijd vraagt om slopers. Alleen al voor de twintig wetten die we nu nog hebben, die de circulaire economie in de weg zitten. Zoals de Afvalstoffenwet, ooit bedacht toen we afval zagen als schadelijk voor het milieu. Die wet zegt dat je afval niet mag hergebruiken. Terwijl dat juist de essentie is van circulariteit.

Bij de gemeente Hollands Kroon zitten wél slopers. Zij hebben tachtig procent van de regels afgeschaft. Resultaat: het gaat daar fantastisch. Gevolg: veel andere gemeenten komen daar op excursie. En wat veranderen die vervolgens zelf? Niks! Dus de cultuur bij gemeenten is nog niet om.

Mensen gaan door met dingen “zoals we die gewend zijn”. Wij vertonen voor 99% gewoontegedrag. Hoe lang hoor ik bouwbedrijven al zeggen: “Het ging om de laagste prijs en ik moest winnen, dus.…” Dan weet je: ook daar is de cultuur nog niet om.’

Op naar het kantelpunt

‘In de gevolgen van crises zit een patroon: na elke crisis verandert vijf tot tien procent van de mensen. En dat telt op. Het kantelpunt ligt al bij 25%. Daar is uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Ben je op een kwart, dan komt die andere driekwart relatief snel. Ik denk dat we in de westerse wereld tegen dat kantelpunt aan zitten. Dat we beseffen: de natuur biedt ons alles wat we nodig hebben, dus als we die vernietigen, dan vernietigen we onszelf. En dat we naar dat besef handelen.’

Wees dat kleine clubje

‘Kun je zelf iets doen? Probeer vooral niet om eerst draagvlak te krijgen. Leiderschap is: begin klein. Wees het groepje dat als eerste stopte met roken. Laat dat vervolgens groeien.

Jörgen Waagenaar van INNAX zei tegen me: “Dertig jaar geleden bewoog niemand. Nu beweegt iedereen, maar er is geen gezamenlijke richting.” Dat vind ik mooi. Want alles is beter dan geen beweging. Een transitie is geen rechte lijn. Het is een grillige curve met een kantelpunt. Omarm dat.’

Nadere info: Omarm de chaos, het nieuwste boek van prof. Jan Rotmans.
Een samenvatting van de dag in videovorm is hier te bekijken.