Hoe gaan corporaties ‘van het gas af’?

Met het coalitieakkoord van het kabinet Rutte IV is er volop aandacht voor een nationaal isolatieprogramma en is de hybride warmtepomp nadrukkelijk in beeld. Daarmee lijkt de aandacht voor volledig aardgasvrije wijken wat naar de achtergrond verschoven. Maar tijdens de opening van het congres aardgasvrij wijken verzekerde minister de Jonge de congresgangers dat het kabinet de wijkgerichte aanpak zal blijven ondersteunen:

“Gemeenten wijzen de weg, maar daar zullen wij een nationaal ondersteuningsprogramma voor moeten inrichten. Met geld, maar ook met wetgeving en mogelijkheden tot meekoppelen.”

Wijkaanpak

Voor corporaties sluit de wijkaanpak beter aan bij het integraal beheer van complexen dan de individuele routes van het kabinet met een nationaal isolatieprogramma en de hybride warmtepompen. Dit geldt zeker voor gebieden waar collectieve oplossingen zoals warmtenetten de voorkeur hebben boven individuele warmte-oplossingen. Het is daarom te hopen dat minister de Jonge zijn belofte gestand doet dat de wijkaanpak door het kabinet wordt ondersteund met geld en passende wetgeving.

De ervaring van INNAX is dat corporaties een belangrijke rol spelen in het versnellen van het aardgasvrij maken van wijken of buurten. Daarbij is het begrip ‘versnellen’ overigens nogal relatief, want de doorlooptijd tussen een initiatief en de realisatie van de eerste aardgasvrije woning kan zo maar vier jaar duren.

In de tussentijd moet er veel worden ‘uitgevonden’ en moeten veel vragen worden beantwoord. Voor een wijkaanpak en de toepassing van warmtenetten is dat bijvoorbeeld:

• Hoe krijgen en houden we de bewoners enthousiast om mee te doen?
• Hoe bepaal je de hoogte van de tarieven, zodat deze voor de huurders ‘woonlastenneutraal’ zijn. Dit is in de huidige volatiele energiemarkt extra complex.
• Wat is voor de corporatie een acceptabele hoogte van de BAK, de bijdrage aansluitkosten?
• Hoe worden de vermeden kosten van de bestaande CV door de corporatie meegenomen in de businesscase van het project?
• Welke rol heeft de corporatie bij de inrichting van de governance van een warmtebedrijf?
• Hoe kan de corporatie ook voor de langere termijn de belangen van huurders waarborgen, zodat toekomstige warmteleveranciers geen misbruik kunnen maken van een monopolypositie?
• Wat zijn de bijkomende maatregelen aan de woningen en de daarmee gemoeide kosten?
  Denk bijvoorbeeld aan het waterzijdig inregelen van een CV systeem, eventueel extra isolatie, mogelijk maken van elektrisch koken en bouwkundige voorzieningen voor een aansluitleiding van een warmtenet.
• Welke kosten moet de corporatie zelf maken en welke subsidieregelingen zijn er beschikbaar?

Opschaling van aardgasvrije wijken

Gemeenten hebben in 2021 warmtetransitie visies vastgesteld waarmee in hoofdlijnen de route is aangegeven voor het aardgasvrij maken van alle wijken voor 2050. In veel gevallen zijn ook ‘startwijken’ aangewezen. Als volgende stap gaan gemeenten aan de slag met zogenaamde Wijk Uitvoerings Plannen (WUP). Met de WUP beschrijven gemeenten per wijk de aanpak, de participatie met de bewoners en overige stakeholders.

Is er nu voldoende ervaring opgedaan met de aardgasvrije wijken, dat gemeenten goede WijkUitvoeringsPlannen kunnen maken? Het Programma Aardgasvrij wijken heeft een uitgebreid kennis en leerprogramma, maar het is de vraag of dat voldoende is voor gemeenten die zelf nog geen enkele ervaring hebben.

Nieuwe Woningwet biedt meer mogelijkheden

De nieuwe Woningwet is in ieder geval wel een positieve ontwikkeling. Deze gaat mogelijk een kleine bijdrage leveren aan het mogelijk maken van aardgasvrije wijken. Met de gewijzigde Woningwet wordt verduurzaming expliciet tot de taken van corporaties gerekend. Enkele van de ontwikkelingen:

• Corporaties mogen onder voorwaarden werkzaamheden voor derden uitvoeren. Hiermee wordt het eenvoudiger om gemengde complexen aan te pakken en om bij gesnipperd bezit particuliere eigenaren in de aanpak mee te nemen.
  Bij grondgebonden woningen wordt het dan bijvoorbeeld eenvoudiger om één aannemer de dakrenovatie te laten uitvoeren waarbij particulieren tegen kostprijs kunnen deelnemen.
• Corporaties mogen opgewekte energie op basis van de gewijzigde Woningwet aan het net terugleveren, mits de opbrengst met de huurders wordt verrekend.
  Bij flatwoningen kan de elektriciteit van zonnepanelen bijvoorbeeld via de algemene voorzieningen aansluiting aan het net worden geleverd, waarbij de opbrengst via de servicekosten met de huurders wordt verrekend.
• Deelname aan energiecoöperaties is volgens de nieuwe woningwet niet langer verboden voor corporaties. “Voorwaarde hierbij is dat toegelaten instellingen ook eigen vastgoed en energieopwekkende installaties in de energiecoöperatie inbrengen. Dit mag voor maximaal 20%.” volgens de toelichting van het ministerie BZK. Hoe dit voor corporaties uit gaat pakken moet in de praktijk nog blijken.

Betrokkenheid INNAX

INNAX is als adviseur betrokken bij proeftuinen uit alle drie rondes aardgasvrije wijken. Voor de eerste ronde is dit gemeente Noordoostpolder (dorp Nagele), voor de tweede ronde gemeente Doesburg (wijk De Ooi) en voor de derde ronde gemeente Barneveld (dorp de Glind). Met deze kennis en ervaring ondersteunen wij corporaties bij projecten voor aardgasvrije wijken.

De opening van het PAW congres 2022 en bijdrage van minister de Jonge is hier terug te kijken.